Wegwerpdoekjes Volgens thema Schoonmaak en hygi�ne        Categorie: Artikel

Vandaag de dag kun je een apart doekje kopen voor allerhande soorten reinigende of verzorgende doeleinden: het huis schoonmaken, baby's billetjes afvegen, make-up verwijderen, maar ook de huid van de hond reinigen, de voeten verfrissen, kinderen met zonnecr�me insmeren! Die doekjes zijn nog maar enkele jaren in de handel, maar ze vormen een marktsegment dat enorm groeit. In juni 2000 heeft het magazine LSA (1) een raming gemaakt die erop neerkwam dat dergelijke doekjes 10% vertegenwoordigden van de marktwaarde van alle onderhoudsproducten voor het huis. Deze doekjes zijn stukken textiel die al dan niet doordrenkt zijn met een product (detergent, make-upverwijderende melk, Keuls water, �), die voor een specifiek gebruik bestemd zijn en die maar eenmaal kunnen dienen. Het is de bedoeling dat ze na die ene aanwending in de vuilnisbak worden gegooid. Hun commercieel succes is te verklaren op grond van de praktische voordelen en van de reclamecampagnes die voor deze producten worden gevoerd. In de reclameboodschappen wordt de klemtoon trouwens hoofdzakelijk gelegd op de volgende praktische voordelen: een doekje kan meerdere producten vervangen (dweil, emmer water en detergent; make-upverwijderende melk en wattenstokje,...), maar dat is meestal niet zo: heel vaak wordt er een product toegevoegd (zonnedoekje = doekje + zonnecr�me; deodorantdoekje = doekje + deodorant,...); een doekje is gebruiksklaar: er is geen enkele voorbereiding vereist voor het doekje kan worden gebruikt, wat tijdwinst oplevert en energie bespaart; een doekje is gemakkelijk mee te nemen (op reis, bij vrijetijdsactiviteiten, naar het werk,...). Aangezien het na gebruik wordt weggegooid, blijft het niet als afval rondslingeren in de auto, in de handtas, enzovoort; als men een doekje heeft, heeft men geen water nodig om iets schoon te maken; het doekje is een wegwerpproduct, dus niet hergebruikbaar: het moet niet worden gespoeld, gewassen, ontsmet. Het is zeker een praktisch product, maar is het ook doeltreffend? Test-Aankoop (2) betwijfelt dat: bepaalde geteste doekjes maken niet goed schoon. Maar doeltreffendheid is ook niet wat de reclameboodschappen voor de doekjes aan de consument beloven. Het commercieel succes is wel verbazend als je weet hoeveel deze producten kosten: wie wegwerpdoekjes gebruikt, ziet de kostprijs van een huishoudelijk werk zoals 'schoonmaken' of 'stof afnemen' namelijk aanzienlijk verhogen. De vergelijking van de scenario's "vloer schoonmaken met wegwerpdoekjes" en "vloer schoonmaken met een dweil en detergent" toont aan dat de kostprijs van dit werk vijftienmaal hoger ligt voor wie wegwerpdoekjes gebruikt! Bovenop dit aanzienlijk prijsverschil is er nog het feit dat deze doekjes een belangrijk milieuprobleem veroorzaken: ze geven namelijk aanleiding tot meer huishoudelijk afval. In tegenstelling tot de flacons voor detergent, die meestal gemaakt zijn van materialen die selectief worden opgehaald met het oog op hun recyclage, bestaan de doekjes uit niet-recycleerbaar materiaal dat de berg "restafval" doet toenemen. Een deel van dat afval kan als gevaarlijk bestempeld worden, bijvoorbeeld als de doekjes doordrenkt zijn met een zogenaamd gevaarlijk product (zoals de doekjes voor ontvetten, voor chemisch reinigen, voor het onderhouden van sanitaire installaties, enzovoort). Deze afvalproductie wordt nog groter doordat de reclame en het productontwerp verspilling aanmoedigen: de doekjes zijn groter dan echt nodig is, de consument verbruikt meer product doordat de doekjes er al mee doordrenkt zijn, het gebruiksgemak moedigt veelvuldig gebruik aan,... De grotere productie van huishoudelijk afval is niet het enige negatieve gevolg van het gebruik van deze doekjes: er is ook meer verbruik van hulpstoffen, meer verbruik van energie, meer transport,... De verspreiding van de wegwerpdoekjes is dus een opmerkelijk voorbeeld van de "materialisatie" van het verbruik in een tijdperk waarin de economische actoren van alle kanten worden aangespoord om hun verantwoordelijkheid op te nemen met betrekking tot het milieubehoud en de duurzame ontwikkeling (denk aan "dematerialisatie"). De enqu�te die het Observatorium voor Duurzaam Consumeren uitvoerde, heeft tot doel verbruiksscenario's te gaan berekenen aan de hand waarvan de meerkost en de meerproductie van afval kunnen worden ge�valueerd die door de consumptie van wegwerpdoekjes worden teweeggebracht. In de studie werd enkel rekening gehouden met de producten die in de vorm van doekjes aan de eindverbruikers verkocht worden. Volgens documentatie die wij hebben gevonden, zou dit fenomeen ook in tal van beroepssectoren zijn intrede doen: o.a. in medische vrije beroepen (tandarts, huisarts), in ziekenhuizen, in de HORECA, in de landbouwvoedingsmiddelensector, in de voedingshandel, in de veeteelt, en in het kantooronderhoud (voornamelijk voor het schoonmaken van computerschermen). 1. LSA nr. 1683, 29 juni 2000. 2. Test-Aankoop nr. 441, maart 2001. Dossier