De etikettering van voorverpakte voedingsmiddelen: de reglementering Volgens thema Voeding         Gepubliceerd : 14/03/2006 Categorie: Artikel

De basisreglementering wordt geformuleerd in de richtlijn 2000/13/EG, die van toepassing is op de voorverpakte voedingsproducten die bestemd zijn om in die staat geleverd te worden aan de eindverbruiker of aan de restaurants, de ziekenhuizen en de andere instellingen met collectieve keuken. De richtlijn heeft geen betrekking op de producten die bestemd zijn om naar landen buiten de Gemeenschap ge�xporteerd te worden. Onder Etikettering wordt verstaan: de vermeldingen, aanduidingen, fabrieks- of handelsmerken, afbeeldingen of tekens die betrekking hebben op een voedingsproduct en die voorkomen op verpakkingen, documenten, geschriften, etiketten, ringen of cols die dit product vergezellen of ernaar verwijzen. In het algemeen geldt voor de etikettering, de presentatie en de reclame van voedingsproducten dat ze niet mogen: Misleidend zijn voor de koper aangaande de kenmerken of de effecten van het voedingsproduct; Bijzondere eigenschappen toedichten aan een product terwijl alle voedingsproducten van die categorie dezelfde eigenschappen hebben; Beweren dat een product eigenschappen heeft op het vlak van preventie, behandeling en/of genezing van een mensenziekte (met uitzondering van de natuurlijke mineraalwaters en de voedingsmiddelen bestemd voor een bijzondere voeding waarvoor specifieke communautaire beschikkingen bestaan). De etikettering van de voedingsmiddelen moet de volgende verplichte vermeldingen bevatten. 1. Verkoopbenaming Die stelt de koper in staat om precies te weten om welk product het gaat. Voorbeelden: "chocolade", "brood", "koffie",... Voor veel producten is de benaming beschermd of gedetailleerd omschreven in de reglementering. Om de benaming "yoghurt" te mogen dragen, bijvoorbeeld, moet een product onder andere voldoen aan de volgende voorwaarden: gemaakt zijn met minstens twee bepaalde soorten bacteri�n, minstens ��n miljoen levende bacteri�n per milliliter bevatten, niet opgewarmd zijn geweest, niet bereid zijn met andere types bacteri�n. Een ander voorbeeld: de benaming "confituur" bestempelt een product dat een minimale hoeveelheid vruchten en suikers bevat. Als die hoeveelheden niet gerespecteerd worden, dan mag dat product de naam "confituur" niet dragen. Als er geen wettelijke verkoopbenaming is, of als de naam onvoldoende duidelijk is, moet er een omschrijving worden gemaakt die het de consumenten mogelijk maakt om zich een exact beeld te vormen van de aard van het product. Bijvoorbeeld: de reglementering specifieceert de benamingen "Brood" of "Speciaal brood". Maar in de meeste gevallen moeten die namen nog met iets aangevuld worden om correct de aard van het product weer te geven: "notenbrood", bijvoorbeeld. Een fantasienaam kan de verkoopbenaming niet vervangen. De verkoopbenaming moet bovendien een aanduiding bevatten betreffende de fysieke staat en/of het bewerkingsproc�d� van het voedingsproduct (bijv.: in poedervorm, gevriesdroogd, diepgevroren, geconcentreerd, gerookt...) wanneer de weglating daarvan verwarring zou kunnen veroorzaken. Het vermelden van een ioniserende bewerking is evenwel altijd verplicht. Alle (met het oog op de bewaring) bestraalde voedingswaren moeten de vermelding "behandeld met ioniserende stralen" of "door ionisatie behandeld" dragen. Ingredi�ntenlijst Ingredi�nt Elke stof, inclusief de additieven, gebruikt in de fabricage of de bereiding van een voedingsproduct en nog aanwezig in het eindproduct, eventueel in een gewijzigde vorm. Wanneer een ingredi�nt van de voedingsproduct werd gemaakt vertrekkend van meerdere ingredi�nten, dan worden die basisingredi�nten beschouwd als ingredi�nten van het voedingsproduct. De ingredi�ntenlijst moet aangeduid zijn met de vermelding "Ingredi�nten". De ingredi�nten moeten vervolgens worden opgesomd in dalende volgorde van hun gewichtsaandeel en benoemd met hun specifieke naam, met voorbehoud voor sommige afwijkingen die worden voorzien in de bijlagen I (additieven) en III (aroma's) van de richtlijn. Bijlage I Categorie�n van ingredi�nten waarvan de categorieaanduiding die van de specifieke naam kan vervangen, bijv.: "Olie", "Cacaoboter", "Kaas", "Groenten"...). Bijlage II Categorie�n van ingredi�nten die verplicht worden aangeduid met de naam van hun categorie, gevolgd door de specifieke naam of het CE-nummer (bijv.: kleurstof, zuurmiddel, emulgeermiddel, vochtmiddel...). Bijlage III Aanduiding van de aroma's. Onder bepaalde voorwaarden is het vermelden van de ingredi�nten niet vereist. Dit geldt o.a. voor: Verse groenten en fruit; De spuitwaters; De gistingsazijnen, als ze exclusief voortkomen uit ��n enkel basisproduct en voor zover geen enkel ingredi�nt werd toegevoegd; De kazen, de boter, de melk en de gefermenteerde room, voor zover geen andere ingredi�nten werden toegevoegd dan de melkproducten, enzymen en micro-organismeteelten die nodig zijn voor de fabricage of het zout dat nodig is voor de productie van de andere kazen dan plattekazen of smeltkazen; De producten die maar ��n enkel ingredi�nt bevatten, wanneer de verkoopbenaming identiek is aan de naam van het ingredi�nt of het mogelijk maakt om de aard van het ingredi�nt te bepalen zonder dat verwarring kan ontstaan. De additieven die worden gebruikt als technologische hulpstoffen en de additieven in een ingredi�nt van een voedingsproduct maar die geen technologische functie vervullen in het eindproduct, moeten niet in de ingredi�ntenlijst opgenomen worden. Meestal eindigt de ingredi�ntenlijst met de vermelding van de additieven, zoals kleurstoffen, bewaarmiddelen of zoetmiddelen. 3. Hoeveelheid van de gevaloriseerde ingredi�nten of ingredi�ntenklassen Wanneer een ingredi�nt of een ingredi�ntenklasse gevaloriseerd wordt in de etikettering, dan moet de aanwezige hoeveelheid daarvan (in percenten uitgedrukt) op het moment van hun aanwending vermeld worden. De vermelding van die hoeveelheid moet terug te vinden zijn in de verkoopbenaming ofwel in de onmiddellijke nabijheid van die benaming ofwel in de ingredi�ntenlijst. Deze eis is van toepassing op de ingredi�nten die voorkomen in de verkoopbenaming of die in de etikettering vermeld worden (voorbeelden: percentage aardbeien in aardbeienconfituur, percentage boter in pure boterkoekjes...) of die essentieel zijn om een bepaald voedingsproduct te kenmerken (duidelijk zichtbaar voorkomend op de etikettering in de vorm van woorden, beelden of een grafische figuur), maar er zijn een aantal uitzonderingen voorzien. 4. Verpakkingsgas De aanduiding "verpakt in gecontroleerde atmosfeer" betekent dat men in de verpakking de omgevingslucht vervangen heeft door een ander gas om de bewaartijd te verlengen. Er wordt voor zulke producten vaak aangeraden om de verpakking 20 minuten voor het gebruik te openen vanwege de mogelijke invloed van het proc�d� op de smaak. Deze verpakkingsgassen, die worden gebruikt ter vervanging van lucht, zijn gassen zoals zuurstof, stikstof, CO2, helium en argon. De aard van het gas en de concentratie zijn afhankelijk van de aard van het beschermen voedingsproduct. Deze toevoeging van gas veroorzaakt geen gezondheidsproblemen. Op het etiket staan de verpakkingsgassen in de ingredi�ntenlijst, onder de nummers E938 tot E949. De naam van het gebruikte verpakkingsgas moet op het etiket vermeld worden. 5. Genetisch gemodificeerde organismen (GGO'S) De reglementering legt een verplichting op om aan te geven of een product gemaakt is op basis van genetisch gemodificeerde organismen. Voor alle voorverpakte producten die uit GGO's bestaan of er bevatten, is het verplicht op de etiketten de vermelding "Dit product bevat genetisch gemodificeerde organismen" of "Dit product bevat genetisch gemodificeerde... (naam van het organisme of de organismen). Als het gaat om niet-voorverpakte die worden aangeboden aan de eindverbruiker, dan moeten die vermeldingen te zien zijn op de uitstalling van het product of geassocieerd worden met die uitstalling. Deze verplichting blijft ook gelden voor de producten waarin er geen gewijzigd DNA meer achterblijft, zoals bijvoorbeeld voor olie op basis van ma�s met GGO's. 6. Allergieverwekkende stoffen De Richtlijn 2003/89/EG heeft tot doel aan de consumenten een meer volledige informatie te verstrekken over de samenstelling van de producten, in het bijzonder voor wie aan allergie�n lijdt of bepaalde voedingsbestanddelen niet verdraagt. De consumenten moet ge�nformeerd worden over de volledige inhoud van de voedingsproducten. Deze richtlijn omvat een lijst van allergieverwekkende stoffen die verplicht moeten worden vermeld op de etiketten van de voedingsproducten, inclusief de alcoholhoudende dranken, en schaft de mogelijkheid af om deze allergieverwekkende ingredi�nten te vermelden met hun groepsnaam. Deze richtlijn zorgt voor meer flexibiliteit dankzij: de mogelijkheid om niet langer strikt de dalende volgorde volgens gewichtshoeveelheid te volgen bij de opsomming van de aanwezige ingredi�nten voor die ingredi�nten waarvan maar een kleine hoeveelheid (minder dan 5% van het eindproduct) gebruikt wordt; de mogelijkheid om in de ingredi�ntenlijst niet langer de naam te herhalen van een ingredi�nt dat meerdere malen gebruikt wordt in de bereiding van een voedingsproduct, zowel als rechtstreeks ingredi�nt en als bestanddeel van een samengesteld ingredi�nt. 7. Netto-hoeveelheid De netto-hoeveelheid komt overeen met de verkochte hoeveelheid, zonder de verpakking. Deze vermelding moet uitgedrukt worden in volume-eenheden (liter, milliliter,...) voor de vloeibare producten en in gewichtseenheden (gram, milligram,...) voor de andere producten. Het gaat daarbij om het productgewicht zonder water. Bijzondere beschikkingen zijn voorzien voor de voedingsmiddelen die per stuk verkocht worden en voor de vaste voedingsproducten die worden aangeboden in een afdekkende vloeistof (water, azijn, siroop, jus...). Wanneer een voorverpakking samengesteld is uit twee of meerdere individuele verpakkingen die niet als verkoopeenheden beschouwd worden, wordt de aanduiding van de netto-hoeveelheid opgegeven door het vermelden van de totale netto-hoeveelheid en het totale aantal individuele verpakkingen. De kleine letter "e", die we naast de inhoudsaanduiding aantreffen, komt overeen met de afkorting van het Engelse woord "estimate", wat "ongeveer" betekent. "Inhoud 1 liter e" betekent bijgevolg dat de verpakking ongeveer 1 liter bevat. Iets meer of iets minder inhoud wordt toegelaten, maar wel binnen de reglementair toegestane limieten. De aanduiding van de netto-hoeveelheid is niet verplicht voor de voedingsmiddelen... waarbij aanzienlijk volume- of gewichtsverlies optreedt en die per stuk verkocht worden of gewogen worden voor de ogen van de koper op het moment van de verkoop; waarvan de netto-hoeveelheid kleiner is dan 5 gram of 5 milliliter (behalve voor kruiden en aromatische planten). 8. Minimale houdbaarheid Deze datum geeft aan tot wanneer een voedingsproduct zijn specifieke eigenschappen behoudt in gepaste bewaaromstandigheden. Indien nodig moet deze datum vergezeld zijn van instructies voor de bewaring en de consumptie. Deze datum wordt op verschillende manieren uitgedrukt. Voor sterk bederfbare producten (vers vlees, vis, kip, voorgesneden groenten en bereide maaltijden) waarvan de bewaartijd korter is dan 3 maanden en die daardoor een onmiddellijk gevaar kunnen inhouden voor de menselijke gezondheid, moet een uiterste verbruiksdatum opgegeven worden met de vermelding "Te consumeren tot...". De datum moet melding maken van de dag, de maand en eventueel het jaar. De vermelding moet vergezeld worden van ofwel direct de datum ofwel een aanduiding die aangeeft waar deze datum zich bevindt op het etiket, bijvoorbeeld "Te gebruiken tot...: zie deksel". De uiterste gebruiksdatum moet vergezeld worden van de na te leven bewaarinstructies. Deze producten moeten bewaard worden op de aangeduide temperatuur en mogen in geen geval geconsumeerd worden na de aangeduide datum. Voor de minder snel bederfbare producten wordt een minimale houdbaarheidsdatum opgegeven, die als volgt aangeduid wordt: Ofwel met "Liefst voor..." met opgave van de dag, de maand en eventueel het jaar, als het product minder dan 3 maanden houdbaar is. Ofwel met "Te consumeren voor einde..." met opgave van de maand en het jaar, voor de voedingswaren die tussen 3 en 18 maanden houdbaar zijn. Ofwel met "Te consumeren liefst voor einde..." met opgave van het jaar, voor producten die langer dan 18 maanden bewaard kunnen worden. De vermelding moet vergezeld zijn ofwel rechtstreeks van de datum, ofwel van een aanduiding waar deze datum zich bevindt op de etikettering, bijvoorbeeld: "Te consumeren tot: zie deksel". Indien nodig moeten bewaarinstructies worden gegeven, bijvoorbeeld "bewaren op max. 4�C". Op het etiket moeten de houdbaarheidsdatum, de netto-hoeveelheid en de verkoopbenaming in hetzelfde gezichtsveld voorkomen. De aanduiding van een houdbaarheidsdatum is niet vereist voor: de verse groenten en fruit, de wijnen en dranken met 10% of meer alcoholvolumegehalte, de niet-alcoholische frisdranken, de vruchtensappen en alcoholische dranken in recipi�nten van meer dan vijf liter bestemd voor collectieve instellingen, de producten van bakkerij, snoep en patisserie, azijn, keukenzout, vaste suikers, kauwgommen, individuele ijsjes. 9. Lotnummer Het nummer van het lot producten waartoe de eetwaar behoort moet vermeld worden, ten minste als het niet gaat om een product waarvan de houdbaarheidsdatum uitgedrukt is in dagen en maanden (product met minder dan 3 maanden houdbaarheid). In dat geval dient de houdbaarheidsdatum als identificatiecode. Deze vermelding is onontbeerlijk bij een incident om het gehele probleemstellende lot uit de handel te kunnen nemen. 10. Bijzondere bewaar- en gebruiksomstandigheden Er moeten bewaar- en gebruiksinstructies gegeven worden wanneer het product kan aftakelen als het niet correct bewaard of gebruikt wordt. Voorbeelden: "Bewaren in de koelkast", "Koel en droog bewaren",... De aanduiding van deze instructies is verplicht in de etikettering van de sterk bederfbare voedingsproducten. Voor de diepgevroren producten moet, naast de bewaarinstructies, ook beklemtoont worden dat een ontdooid product nooit opnieuw ingevroren mag worden. 11. Naam Naam of maatschappelijke zetel en adres (of telefoonnummer) van de fabrikant, de importeur of een verkoper die in de EG gevestigd is. Deze aanduidingen moeten de koper in staat stellen om een klacht in te dienen bij de fabrikant of meer gedetailleerde inlichtingen te bekomen over het product. 12. Plaats van oorsprong of van afkomst De plaats van oorsprong of afkomst moet aangeduid worden in gevallen waarbij de weglating daarvan de consument zou kunnen misleiden (bijvoorbeeld: kleine Zweedse broodjes, gefabriceerd in Frankrijk). 13. Gebruiksaanwijzing De gebruiksaanwijzing moet vermeld worden zodanig dat het voedingsproduct op de gepaste manier gebruikt kan worden. 14. Het alcoholgehalte Dat gehalte moet opgegeven worden in alcoholvolume voor de dranken die een alcoholgehalte hebben van meer dan 1,2 volume%. De etikettering mag in meerdere talen zijn. Voor de voedingsmiddelen die in Belgi� in de handel worden gebracht, is het verplicht om de taal te gebruiken van de streek waarin het product verkocht zal worden. Alle aanduidingen moeten goed zichtbaar, gemakkelijk leesbaar en onuitwisbaar op de buitenste verpakking staan. Ze mogen op geen enkele manier gecamoufleerd, afgedekt of door andere aanduidingen of afbeeldingen van elkaar gescheiden worden. Er gelden evenwel bijzondere beschikkingen met betrekking tot: de hergebruikbare glazen flessen en de verpakkingen met kleine afmetingen. wanneer de voorverpakte eetwaren gecommercialiseerd worden in een stadium v��r de verkoop aan de eindverbruiker of geleverd worden aan collectiviteiten voor verwerking, dan mogen de aanduidingen op de handelsdocumenten alleen staan op voorwaarde dat de verkoopbenaming, de minimale houdbaarheidsdatum en de contactgegevens van de fabrikant of de verpakker op de buitenste verpakking van het product vermeld worden. de producten die niet-voorverpakt te koop aangeboden worden of de eetwaren die op het moment van de verkoop op vraag van de koper verpakt worden (bulk verkoop). Afwijkingen op de voorschriften betreffende de verplichte vermeldingen De communautaire beschikkingen die toepasbaar zijn op specifieke voedingsproducten mogen afwijken van de verplichte vermeldingen met betrekking tot de ingredi�ntenlijst en de minimale houdbaarheidsdatum, alsook andere verplichte vermeldingen voorzien, zolang dit maar niet nadelig is voor de goede informatie van de koper. Prijsaanduiding De prijs moet niet op het etiket aangeduid staan. De informatie over de prijs is verplicht, maar de Wet op de handelspraktijken stipuleert dat de prijs in de onmiddellijke nabijheid (bijvoorbeeld op de prijssticker op het rek) en niet speciaal op het productetiket aangeduid moet worden. De prijs per liter of per kilogram moet ook vermeld worden. Belangrijkste Europese referenties Richtlijn 94/54/EG van de Commissie van 18 november 1994 betreffende de vermelding op het etiket van bepaalde levensmiddelen van andere verplichte gegevens dan die waarin Richtlijn 79/112/EEG van de Raad voorziet [Publicatieblad L 300 van 23.11.1994]. http://europa.eu/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31994L0054:NL:HTML. Verordening Nr 1829/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 inzake genetisch gemodificeerde levensmiddelen en diervoeders. http://europa.eu/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2003/l_268/l_26820031018nl00010023.pdf. Verordening (EG) nr. 1830/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 22 september 2003 betreffende de traceerbaarheid en etikettering van genetisch gemodificeerde organismen en de traceerbaarheid van met genetisch gemodificeerde organismen geproduceerde levensmiddelen en diervoeders. http://europa.eu/scadplus/leg/nl/lvb/l21170.htm. RICHTLIJN 2003/89/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 10 november 2003 tot wijziging van Richtlijn 2000/13/EG met betrekking tot de vermelding van de ingredi�nten van levensmiddelen [Publicatieblad L 308 van 25.11.2003]. http://europa.eu/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2003/l_308/l_30820031125nl00150018.pdf. Belangrijkste Belgische referenties 14 JULI 1991. - Wet betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument. http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/welcome.pl.