Duurzame consumptie: welke rol is er voor de consumenten weggelegd ? Volgens thema Duurzame consumptie         Gepubliceerd : 23/04/2007 Categorie: Dossier

Het duurzaam consumeren bevorderen is een goede zaak. Maar opgelet: de consument is niet rationeel noch alleenheerser op een eiland! De beslissingen die iemand als consument neemt, worden beïnvloed door tal van factoren zoals de markt, de instellingen, het technische systeem, de sociale verhoudingen, de dieperliggende beweegredenen... Een wetenschappelijke publicatie over dat onderwerp werd door het OIVO voor het brede publiek herschreven opdat iedereen inzage zou krijgen in wat de experts over ons, de consumenten, zeggen. En om hun voorstellen aan de beleidsvoerders over uit te werken stappen met het oog op de duurzame ontwikkeling, te begrijpen. Het wetenschappelijke onderzoek begrijpbaar maken voor iedereen   In het kader van het programma voor de wetenschappelijke ondersteuning voor een duurzaam ontwikkelingsbeleid, heeft het wetenschapsbeleid diverse onderzoeken over duurzame consumptie ondersteund. De teams die aan die onderzoeken hebben gewerkt, hebben hun resultaten en bevindingen tijdens meerdere ontmoetingen uitgewisseld. Die uitwisselingen zijn op heden het onderwerp van het boek « Sustainable Consumption, Ecology and Fair trade », gecoördineerd door Edwin Zaccaï (ULB), en van een vulgariserende brochure die werd opgemaakt en in het Frans en het Nederlands werd uitgegeven door het OIVO. Waarom moeten die wetenschappelijke onderzoeken gevulgariseerd worden? Wat er op het spel staat in het kader van een consumptie die met duurzame ontwikkeling verenigbaar is, is heel belangrijk en omvangrijk en dat zal voor de toekomst ook zo blijven omdat er beleidsbeslissingen genomen en actieprogramma's ontwikkeld zullen worden in dat verband. Maar de beleidsopties die vandaag de dag naar voren geschoven worden, zijn meestal gebaseerd op een niet meer accurate en te simplistische opvatting over de consumenten, namelijk dat de consument een rationeel wezen zou zijn dat, goed geïnformeerd, de optimale keuzes maakt in een stabiel systeem van voorkeuren. In dat model wordt ervan uitgegaan dat de consument die niet de verwachte beslissingen neemt, slecht geïnformeerd is. Daarom worden er ook zoveel informatiemiddelen ingezet. Maar de vaststellingen staan als een huis: de informatiecampagnes, zelfs als ze professioneel gevoerd worden, leiden niet tot grote gedragsveranderingen terwijl de huidige consumptiepatronen nochtans verre van duurzaam zijn. Er bestaat niet zoiets als "de" typische consument - en dat weten de marketingmakers maar al te goed - en zijn beslissingen zijn niet rationeel noch los te denken van de context (markt, sociocultureel milieu, mode, reclame,...) De experts stellen andere modellen en politieke acties voor die zouden kunnen zorgen voor effectieve gedragswijzigingen, met het oog op de duurzame ontwikkeling. Een voorbeeld: de elektrische huishoudtoestellen De overheid heeft maatregelen getroffen om de producenten ertoe aan te zetten om toestellen in de handel te brengen die meer energie- en waterbesparend zijn. De consumenten werden via premies gestimuleerd om eerder voor deze ecologisch beter presterende apparaten dan voor andere te kiezen. Maar het energieverbruik hangt ook af van het aantal toestellen dat gekocht wordt en van de duur van het gebruik en de frequentie waarmee ze gebruikt worden. Om zeker te zijn van een daling van de energie- en waterconsumptie, moeten zulke acties die van de overheid uitgaan, vergezeld worden van andere maatregelen die de context veranderen waarin de consumenten hun beslissingen moeten nemen. De informatie is ontoereikend - andere voorstellen Als de beslissingen van de consument onder andere afhankelijk zijn van de context waarin ze genomen worden, is het niet verbazend dat een instrument zoals informatie die enkel op de consument inwerkt, niet in staat is om veranderingen teweeg te brengen. Er komen wel enkele voorstellen naar voren uit de resultaten van de onderzoeken over de consumptie, zoals: De noodzaak om in te werken op de context: de markt, de instellingen, de materiële voorzieningen,... De uitbouw van een echt duurzame consumptiebeleid Het aaneenkoppelen, in tijd en ruimte, van de beleidsaanpak op alle machtsniveaus De mogelijkheid om met nieuwe gedragspatronen te experimenteren De organisatie van brede debatten en de ondersteuning van de vindingrijkheid. Tot slot heeft de Staat een voorbeeldrol te vervullen: waarom financiert ze acties ter bevordering van de eerlijke handel, terwijl ze aan de andere kant de toepassing van eerlijke handelscriteria bij de openbare aanbestedingen bemoeilijkt? De Staat is zelf een grote verbruiker en zal gemakkelijker de burgers meekrijgen als ze zelf in praktijk brengt wat ze aanbeveelt! Deze en andere voorstellen worden toegelicht in de brochure "Duurzame consumptie: welke rol is er voor de consumenten weggelegd?", die online geraadpleegd kan worden via: - www.oivo-crioc.org/show_doc.php?doc=2085&lang=NL - www.belspo.be/belspo/home/publ/index_nl.stm